kore müzik tarihi: geleneksel müzikten pop müziğe

Evet, yeni bir yazı dizisi başlıyor efenim şuan, bu da ilk partı. Neden diye sorabilirsiniz? Neden günümüz k-pop endüstri hakkında yazmak yerine yıllaaaar öncesini konuşuyorsun? Kore geleneksel müziği bilinçli bir şekilde dinlemeye ne zaman başladım? Sanırım 2012 yazıydı ve ben güzel bir torrent bulmuştum, hatta arkadaşlarım bu ne ya falan dinliyordu ama benim hoşuma gidiyordu işte. Bu yazıyı yazma nedenimse şu hepsini bir bütün olarak görüyorum ve folk müziği de trotu da doksanları da seviyorum. Aslında başka ülkelerin de müzik tarihiyle ilgileniyorum ama okuyucu kitlemi de hesaba katmak durumunda olduğumu düşünüyorum. Şimdi, başlayalım.  

Üç krallıktan önceki Kore'ye dair bilinen pek bir şey yok, yalnızca müziklerini enstrüman kullanmadan yaptıkları geçmiş kayıtlara. Goguryeo krallığı ile başlıyor bizim hikaye. Geomunga dedikleri aleti icat etmişler önce, uzak doğu filmlerinde görmüşüzdür, şu beş telli uzun tahta var ya hani. 1145'te başkan Wang San-ak tarafından guqin denilen Çin enstrümanından çarpılarak. (bu icat deme konusunda şüphelerim var.)  Daha dördüncü yüzyıldayız. Kuzey Wei Hanedanı ile ilişkiler gelişince bir başka dönemi olur müziğin, krallığın yıkılışına kadarkiyse bir başka dönem. Dinleme şansı bulduğum en eski korece şarkı bu dönemde kral yuri tarafından bestelenmiş "Hwangjoga" (sarı  kuş), kral şarkısında aşık olduğu prensesi anlatmakta. 

"ne güzel bir manzara izlediğim,

bir çift bülbül yan yana uçan

oysa benim kadar yalnız bir ruhla

olabildiğim mucizeler"

Baekje döneminden kalan tek şarkı "Jeongeupsa" King's Daughter Soo Baek Yang dizisinde ost olarak kullanılmıştı. Lee Sang Eun yorumu da çok güzeldir, onun için tık. Bu dönemde Japonya'dan müzisyenler çağrıldığını, aynı zamanda Mimaji isimli bir adamın Çin'de dans ve müzik öğrenip 612'de japonya'ya göç ettiğini biliyoruz. 2001'de Japon İmparatoru Akihito Japon kraliyet müziğinin kökeninin Baekje dönemi müziği olduğu söylemişti. Silla üç krallıkla birleşmeden önceyse müzikleri gayageum demekmiş, bu dönemdeki Ureuk isimli müziği de getiren mühim şahsın on iki bestesinin ismi aktarılsa da şarkılar miras kalamamış. Ama Ureuk üç müridine şarkıları, dansı ve gayageum çalmasını öğretmiş. Dönemin sonlarında ünlü alim Choi Chiwon yerel müzikteki beş şiiri kaydetmiş, bir de sarayda yapılmış bale gösterileri var. Ayrıca budist ve şamanların da müziğinin yaygın olduğunu görüyoruz üç krallık döneminde.

O hep duyduğumuz ünlü Joseon zamanına gelecek olursak, kurulduğu dönemde hanedan konfüçyüsçülüğü destekleyen budizm karşıtı bir tutum benimsemişti, bu müziğe de yansıdı. (yeak) Joseon için yeni kutlama şarkıları yapılsa da halk Goryeo döneminden kopamadı. Joseon dönemi müziğinin en önemli ismi şüphesiz Park Yeon adında ilk yaptığı iş bağımsız bir müzik organı kurmak ve kore tarzı bir gösterim yaratmak olan adamdı. Diğer yandan elit tabakayı eğlendirmek için var olan müzisyenler vardı, Jungin isimli bir adamın gelip şiirleri enstrümanlarla söylemesiyle uzun şarkılar aktarılmaya başladı. Ama bu dönemde yapılan büyük savaşlar pek bestenin de kaybolmasına yol açtı. Ülke büyürken müzik piyasası küçüldü.

Pansori Joseon döneminde ortaya çıkan en önemli tür olabilir çünkü halk seviyordu. Sonrasında aristokratlar ilgi göstermeye başladı. Pansoriyi hepimiz biliyoruz, yerel müzikal gibi bir şey. Gösteriler hala oldukça ünlü. İdoller arasında pansori bilen pek fazla görmedim, hatta tek bildiğim Eunjung. Bir de Sungmin'le Hyorin'in bir gösterisi olmuştu. Kore folk müziğinin diğer ayakları ise davul çalarken dans edip şarkı söyledikleri pungmul, durak olmadan uzun süre enstrüman çaldıkları sanjo, vokal eklenmiş bir versiyon jeongak, çiftçiler için nongak, şamanistik müzik shinawi ve cinler olsun hayaletler olsun onları idare etmek için yaptıkları şamanistik dans salpuri'dir.

İmparatorluk yıkıldıktan sonrası zor ama ilginç zamanlar çünkü önce pop müzik, ardından Japonlar geldi. 1800'lerin sonunda ve 1900'lerin başında Kore pop müziği ile tanışıp kaynaşmaya başladı, önce batı melodilerine korece sözler yazdıkları changga denilen bir tür ortaya çıktı. "Simcheonnga" (anne ve kardeş) gibi, bana kalırsa gerçekten çok etkileyici. Immortal Song'taki muhteşem bir yorum için tık. Sonra 1910-45 döneminde Japonya, Kore'yi topraklarına kattı ve onu sömürgesi haline getirdi. Sanat her zaman toplumu yansıtmıştır şüphesiz, şarkılar da insanlar baskıya karşı hissettiklerini anlattı. En ünlüsü "Huimangga" (umudun ülkesi) isimli şarkı, birçok yorumunu dinledim, en çok söylenen şarkılardan biri olsa gerek ama An Chi Hwan bir başka söylemiş, Deulgukhwa da bir başkaydı. Sinawe'den rock versiyon ve son olarak Song Jung Mee'nin harika sesinden...

"güzel bir gece millet

bu şarkıyı hepinizin yaşadığı çorak zamanlara söyleyeceğim

şimdi yetişen nesil ayrıcalıklarını inkar ettiğinde

kendiniz olduğunuz için yine de devam edin yaşamaya,

ve sevmeye

umudun ne, rüzgarın içine atılan ve dünyayı silken?

altın ve şöhretin ihtişamıyla tatmin olur muydun?

mavi gökyüzü ve parlak ayın altında biraz kafa yordum

fark etmek için bütün hayatların önemini

ama kısacık bir bahar rüyası işte"

Bilinen ilk pop albümü Park Chae-seon ve Lee Ryu-saek tarafından 1925'te çıkartılan "Yi Pungjin Sewol" (şu gürültülü zamanlar) olmakla birlikte kendisini bulamadım. Koreli bir besteci tarafından yazılan ilk şarkı "Nakhwayusu"  (akan suya düşmüş çiçekler) Lee Jeong Suk tarafından 1926'da yayınlanmış. Yirmilerin ortasında ise Japon bestekar Masao Koga geleneksel Kore müziği ve gospeli karıştırarak enka denilen bir tür ortaya çıkarmış, biz şimdi bu türe trot diyoruz.

Daha önce de söylemişimdir, yine söylemek istiyorum. Ben cidden trotu aşırı seviyorum, inanılmaz bir neşe ve enerji veriyor bana. (Mesela Bigbang'teki biasımın Daesung olmasının nedeni çok ama o Gwisoon'un da az yeri yok yani. Bakın şimdi gecenin köründe aklıma gelince youtube yaptım, yine daesung aşkım depreşti. Saat on iki buçuk ben dans ediyorum.) Benim için trotun ayrı bir yazı konusu olabilitesi ve benim bütün sevdiğim şarkıların reklamını yapabilitem var ama yapmiciğim tabi ki. Hepimiz cha cha cha'yı, shabang shabang'ı duyduk zaten, seven araştırmasını yapmştır ama derseniz paulcüm sen bize bir trot listesi yap, yaparız tabisi. Ama şimdi onun yerine yazıyı bitirip kendimi trot dinlemelere salacağım. Görüşmek üzere!